Uchwały krajobrazowe, wprowadzone do polskiego porządku prawnego jako mechanizm ochrony estetyki i krajobrazu, ingerują w prawo własności. Niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego otworzył furtkę do dochodzenia roszczeń przez osoby dotknięte zapisami uchwał.
Uchwały krajobrazowe – co to?
Wprowadzona do Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r., przez nowelizację z 24 kwietnia 2015 r., zmiana umożliwia gminom wdrażanie tzw. uchwał krajobrazowych. Taki akt prawny, obecnie funkcjonujący w około 70 gminach, ma na celu regulację estetyki przestrzeni publicznej, między innymi poprzez ograniczenie nadmiernego rozmieszczenia reklam, które znane jest jako „bilbordoza”. Uchwały te wprowadzają zasady dotyczące umieszczania elementów małej architektury i reklam, definiując m.in. ich wielkość, standardy jakościowe oraz dozwolone materiały budowlane.
Skutki uchwał krajobrazowych
Od początku wprowadzenia tego instrumentu, uchwały krajobrazowe budzą kontrowersje, szczególnie wśród przedsiębiorców i mieszkańców, którzy widzą w nich zagrożenie dla prawa własności. Wiele z tych aktów zostało zakwestionowanych lub uchylonych. Trzeba tu zaznaczyć, że polskie prawo zapewnia ochronę własności. Wyjątkiem jest wywłaszczenie nieruchomości za odszkodowaniem na cele publiczne. Wymóg dostosowania się do nowych regulacji bez przewidzianej kompensaty finansowej (np. za demontaż reklam) rodzi więc dyskusję na temat zgodności uchwał z Konstytucją RP.
Aktualne orzecznictwo a możliwość dochodzenia roszczeń
W świetle powyższych wątpliwości, Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem odnośnie zgodności przepisów dotyczących uchwał z ustawą zasadniczą. Trybunał w wyroku z 12 grudnia 2023 r. stwierdził niekonstytucyjność obowiązku dostosowania się do zapisów uchwał krajobrazowych bez przewidzianego odszkodowania. To orzeczenie otwiera możliwość dochodzenia roszczeń przez poszkodowane strony. Ustawodawca powinien w związku z wyrokiem odpowiednio dostosować przepisy.
Podsumowanie i perspektywy
Obecnie Ministerstwo Rozwoju i Technologii pracuje nad zmianami dotyczącymi sposobów wdrażania uchwał krajobrazowych, a także rozważa wprowadzenie obowiązku ich uchwalania dla wszystkich gmin. Kwestia finansowania potencjalnych odszkodowań, czy to z budżetu państwa czy gmin, pozostaje natomiast wciąż otwarta, podobnie jak sposób dochodzenia roszczeń. Obecnie wydaje się, że powództwo o odszkodowanie powinno być wnoszone przed sądem powszechnym.
materiał partnera
