Kolejny budynek w Gliwicach wpisano do rejestru zabytków. Tym razem chodzi o okazały gmach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przy ulicy Wyszyńskiego 2. Zakres wpisu obejmuje mury zewnętrzne obiektu.
Postępowanie w tej sprawie, prowadzone przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zakończono pod koniec stycznia. Niedawno decyzja stała się ostateczna, dlatego na stronie miasta opublikowano zawiadomienie w tej sprawie. Wcześniej budynek przy ul. Wyszyńskiego stanowił obiekt zabytkowy, chroniony prawem miejscowym.
Rok temu wszczęto postępowanie w sprawie wpisania do rejestru zabytków innej okazałej budowli w Gliwicach – Budynku Dyrekcji Huty 1 Maja, zlokalizowanego przy ul. Hlubka (dawna Mitręgi). Tu również zakończyło się wciągnięciem obiektu na listę. Więcej na ten temat, a także o skutkach tego rodzaju decyzji administracyjnych, pisaliśmy tutaj.
Dawna Dyrekcja Dóbr Hrabiego Ballestrema
Jak dowiadujemy się z witryny Śląskie Travel, budynek Dyrekcji Dóbr Hrabiego Ballestrema wzniesiono w latach 1921-1922 według projektu Hansa von Poellnitza, który wcześniej zaprojektował dla Ballestremów kolonię robotniczą w Rokitnicy (przy kopalni „Castellengo”).
Gmach miał unaoczniać arystokratyczne pochodzenie właścicieli koncernu i ich materialną potęgę. Za najodpowiedniejszy do naśladowania styl wybrano późny, klasycyzujący barok, charakterystyczny dla Niemiec około roku 1800. Czterokondygnacyjny gmach Dyrekcji Dóbr Hrabiego Ballestrema nawiązuje do budownictwa pałacowego. Postawiono go na planie prostokąta i przykryto czterospadowym dachem.
Elewacja frontowa liczy 30 osi. Najbardziej reprezentacyjny jest umieszczony centralnie, 10-osiowy ryzalit, zwieńczony attyką z wazami i zegarem pośrodku.
Główne wejście flankują cztery żłobkowane kolumny, nad którymi postawiono dwumetrowe figury: górnika, hutnika, rolnika i leśnika. Ich autorem jest Josef Wilhelm Karol Limburg. Dach wieńczy okrągła wieżyczka widokowa (belweder). W środku najciekawsza jest główna klatka schodowa z marmurowymi balustradami schodów, sala konferencyjna i pokój prezesa.
Od Budynku Dyrekcji do Sądu Administracyjnego
Ród Ballestremów wywodził się z Sabaudii i na Śląsk przywędrował na przełomie XVIII i XIX wieku, dziedzicząc olbrzymie dobra rodu von Stechow. Kolejni przedstawiciele Ballestremów powiększali majątek tak, że na początku XX stulecia posiadali w swych rękach kilka tysięcy hektarów ziemi oraz liczne kopalnie węgla kamiennego, huty cynku i żelaza, przedsiębiorstwa drzewne, linie kolejowe itd.
Po podziale Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy, zakłady po stronie niemieckiej scalono i poddano zarządowi Głównej Dyrekcji Dóbr Hrabiego Ballestrema z siedzibą w Gliwicach.
W 1945 roku Ballestremowie utracili wszystkie posiadłości na ziemiach polskich. W PRL gospodarzami budynku dyrekcji były różne firmy i instytucje. Wreszcie – w czasach bardziej współczesnych – stał się on siedzibą Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Budynek dzisiejszego WSA w Gliwicach w 1930 roku, fot. fotopolska.eu
WSA w Gliwicach został utworzony 1 stycznia 2004 r. na bazie Ośrodka Zamiejscowego Naczelnego Sądu Administracyjnego w Katowicach z siedzibą w Gliwicach. Z kolei Ośrodek Zamiejscowy powstał 1 lipca 1981 r., po 10 miesiącach od dnia reaktywowania sądownictwa administracyjnego w Polsce, czyli utworzenia NSA w Warszawie.
W początkowym okresie swego funkcjonowania Ośrodek Zamiejscowy był sądem jednowydziałowym ze względu na małą liczbę spraw (w okresie pierwszych 6 miesięcy funkcjonowania Sądu wniesiono 386 skarg).
Dopiero w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nastąpił wyraźny wzrost ilości skarg. Pierwsze przydzielone Sądowi przez Urząd Wojewódzki w Katowicach pomieszczenia o powierzchni 350 m2 znajdowały się w budynku ówczesnej Powiatowej Rady Narodowej w Gliwicach przy ulicy Zygmunta Starego, z jedną salą rozpraw.
Budynek WSA w Gliwicach w 1938 roku, fot. fotopolska.eu
Dopiero we wrześniu 1998 r. Sąd doczekał się własnej siedziby, bowiem przekazano mu w trwały zarząd budynek położony w centrum Gliwic, przy ul. Ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2. Budynek o powierzchni 4200 m2 – zajęty początkowo w części przez inne instytucje – dzisiaj w całości stanowi siedzibę Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach.
(żms)/Śląskie Travel, mat. WSA w Gliwicach
fot. 24GLIWICE.PL (EMFAB, ŁG), scr. BIP Gliwice, mat. WSA w Gliwicach, fotopolska.eu
