Na terenie Gliwic znajdują się mogiły i pomniki upamiętniające ofiary obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau pomordowane na trasie „marszu śmierci”. W minionym tygodniu przy jednym z nich, na Cmentarzu Centralnym, uczniowie, kombatanci, przedstawiciele samorządu, służb mundurowych i mieszkańcy oddali hołd zabitym więźniom.
Coroczne „Spotkanie Pokoleń” przy akompaniamencie Orkiestry Dętej KWK „Sośnica” odbyło się 23 kwietnia przy zbiorowej mogile i pomniku na gliwickim Cmentarzu Centralnym.
– Spotkanie Pokoleń to coroczna lekcja żywej historii organizowana przez Szkołę Podstawową z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 6 im. Noblistów Polskich w Gliwicach we współpracy ze Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Uroczystość upamiętnia więźniów pomordowanych w styczniu 1945 roku przez konwojentów SS w Marszu Śmierci z Auschwitz-Birkenau i 4 podobozów w Gliwicach (Gleiwitz I przy dzisiejszej ul. Przewozowej, Gleiwitz II przy obecnej ul. Pszczyńskiej, Gleiwitz III przy dzisiejszej ul. Robotniczej i Glewitz IV przy obecnej ul. Andersa) do innych obozów zagłady – informuje miasto.
Podczas wtorkowej uroczystości z udziałem m.in. Ireny Cyrankiewicz – więźniarki obozu Auschwitz-Birkenau, uczniowie SP nr 6 tradycyjnie przedstawili krótki montaż muzyczno-słowny. Zgromadzeni goście odśpiewali także hymn Polski, wzięli udział w apelu poległych i pomordowanych zwieńczonym z salwą honorową oraz złożyli kwiaty przy pomniku
W ośmiu mogiłach na cmentarzu Centralnym spoczywa co najmniej kilkaset osób, dokładna liczba nie jest jednak znana. Zbiorowe mogiły znajdują się przy głównej alei cmentarza, za domem przedpogrzebowym. Spoczywają w nich więźniowie zamordowani przez konwojujących ich esesmanów. Ich ciała po wojnie zostały ekshumowane i przeniesione do Gliwic z okolicznych miejscowości.
W Gliwicach od 1944 roku do stycznia 1945 roku działały cztery podobozy KL Auschwitz. Gleiwitz I znajdował się przy dzisiejszej ul. Przewozowej, więziono w nim około 1 400 osób. W Gleiwitz II przy obecnej ul. Pszczyńskiej produkowano sadzę, w styczniu 1945 roku było tam ponad 1 000 więźniów i więźniarek. Podobóz Gleiwitz III znajdował się przy dzisiejszej ul. Robotniczej, a w Glewitz IV więźniowie rozbudowywali koszary przy obecnej ul. Andersa.
Gliwickie upamiętnienie marszu śmierci
Warto przypomnieć, że w drugiej połowie 1944 roku wobec zbliżającej się ofensywy Armii Czerwonej władze SS rozpoczęły stopniową ewakuację więźniów KL Auschwitz, którzy wysyłani byli do obozów w głębi Rzeszy. – W połowie stycznia 1945 roku wydano rozkaz ostatecznej ewakuacji i likwidacji obozu. Od 17-21 stycznia 1945 roku wyprowadzono z KL Auschwitz i jego podobozów około 56 tysięcy więźniów i więźniarek w pieszych kolumnach ewakuacyjnych, konwojowanych przez silnie uzbrojonych esesmanów. Wielu z nich straciło życie podczas tej tragicznej ewakuacji nazywanej marszem śmierci – czytamy na stronie Muzeum AUSCHWITZ-BIRKENAU.
Przez Górny Śląsk prowadziły główne trasy pierwszej ewakuacji więźniów z obozu Auschwitz, „marszu śmierci”. Wiodły one przez Oświęcim-Przyczynę-Wodzisław Śląski oraz Oświęcim-Tychy-Gliwice. W Wodzisławiu i Gliwicach przeformowywano kolumny piesze w transporty kolejowe. Trasami tymi przemieszczonych zostało kilkadziesiąt tysięcy osób, z których znaczna część nie przeżyła.
Więźniowie umierali z wycieńczenia i zimna, ginęli rozstrzelani przez konwojujących, ich zwłoki grzebano na trasie przemarszu. W wielu miejscach Górnego Śląska pozostały zbiorowe mogiły
– informuje Muzeum w Gliwicach.
Ci, którzy podczas Marszu Śmierci dotarli do Gliwic, w kolumnach przechodzili dzisiejszymi ulicami Wyszyńskiego, Powstańców Warszawy, Wrocławską, Daszyńskiego, Rybnicką, Jagiellońską i Franciszkańską.
W naszym mieście znajdują się dwa miejsca upamiętniające ofiary „marszu śmierci”. Jednym z nich jest pomnik wzniesiony na cmentarzu centralnym przy ulicy Kozielskiej, w pobliżu mogił, do których w 1948 roku przeniesiono szczątki ofiar wydarzeń ze stycznia 1945 roku. Drugim miejscem, w którym spoczywają ofiary stycznia 1945 roku jest cmentarz żydowski przy ulicy Poniatowskiego 14.
– Pomnik-nagrobek ustawiony jest w miejscu, gdzie w styczniu 1945 roku pochowano 79 więźniów obozu oświęcimskiego. W czerwcu 1945 roku dokonano odsłonięcia tablicy pamiątkowej, której fundatorem był oddział Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, opiekę sprawują fundator oraz uczniowie Górnośląskiego Centrum Edukacyjnego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gliwicach – informuje Muzeum AUSCHWITZ-BIRKENAU.
(żms), Muzeum AUSCHWITZ-BIRKENAU, Muzeum w Gliwicach, UM Gliwice
fot. Sebastian Michałuszek/UM Gliwice, grafika: www.auschwitz.org
